Dear friends, एउटा साथिले मुक्तक भनेर सुनाउनु भो, मलाइ यसो बिछार गर्दा कविता जस्तो लाग्यो। मैले घरमा आएर गुगुलीNG गर्दा पनि पाइन। ल साथि हो साझामा बिद्वानहरु भएको ठाउँमा सोदेपछि त पक्कै हात पर्छ भनेर मैले एउटा सानो प्रश्न राख्छु। मुक्तक र कवितामा के फरक छ? केलाई आधार मानेर मुक्तक भन्ने केलाई आधार मानेर कविता भन्ने? ल झर्को नमानिकन बताइदनु पर्यो।

giri bro, lett me say something I know. मुक्तक चार हरफको कबिता हो, जुन सांकेतिक/लाक्षेणिक हुन्छ।छोटो भएपनि जापानि हाईकु समान तात्परिक हुन्छ। मुक्तक पद्ध हो र मुक्तकहरु कहिले काहि टुक्का हुन पनि सक्छ। जबकि कबिताको असिमित लम्बाइ हुन्छ र यो पद्ध वा गद्ध हुन्छ्। I think, I'm right.

उर्दु काव्यको गजल भन्दा छोटो चार पंक्तिको एक कविता विधा "रुवाई" लाई हामीले मुक्तक भनेर भित्र्याएका हौं । अंग्रेजीमा Quatrain भनिन्छ क्यार । गजलको पहिलो र दोश्रो शेर गरी जम्मा चार पंक्तिको मात्र कविता "रुवाई" हुन्छ । तर गजलको जस्तो पहिलो शेर (जसलाई मतला भनिन्छ) र दोश्रो शेर (वास्तवमा यसलाई पहिलो शेर भनेर चिनाईन्छ, मुशायरा मा) को जस्तो अलग अलग theme मा लेख्न सक्ने स्वतन्त्रता रुवाईमा हुँदैन । मुक्तकका चारै पंक्तिले एउटा theme को एउटा कथा भन्नुपर्छ । मुक्तकको चार पंक्तिको अन्त्यानुप्रास विधान AABA हुन्छ । उदाहरण: दुनिया भी अजब सराये फानी देखी हर चीज यहाँ की आनीजानी देखी जो आके न जाए वो बुढापा देखा जो जाके न आए वो जवानी देखी

सुरेनदासजी, साझामा तपाईको काव्यागमनलाई हार्दिक स्वागत छ है । तपाईको रचनाहरुको अमृतपान गरिरहन पाईयोस् नेपे **************************** रुबाई (Rubayi) भनेको है, रुवाई भनेको होईन नि ।

yo pani muktak nai ho kyare, hoina bhane pani maaf pau hai! अरु केहि सोध्या होइन नाम सोध्या हो बाँकि जीवन जिउन खालि तिम्लाइ रोज्या हो! अरु के नै माँगे र? चोखो तिम्रो माया माग्या हो तिम्रो सिउँदो कोर्न भनि दैव भाक्या हो!! -सुरेन

"हरफ" भन्ने शब्द (सुरेनजीले माथी प्रयोग गर्नुभएको) को बारेमा एउटा कुरा भनिहाल्न मन लाग्यो । संभवत यो उर्दु शब्द "हर्फ" जसको अर्थ "अक्षर" हो, बाट आएको हो । नेपालीमा चाही पंक्ति (line) भन्ने अर्थमा प्रयोग गरिन्छ। त्रुटीवश ? कुनै भाषाविद हरु ?

Bhanesi, Muktak 4 haraf kai hunuparchha ra? Yo ta dherai lamo chha. Tara Kavita bhanna pani ali apthyaaro chha. La yaslaai ke bhanda ramro hola? Yasaile ho yo prasanga ubjayeko.

Contd.

yaslai ta aakha phutekale pani muktak bhandainan hai! yo ta kabitakai pariskrit rup ho.

The writer him/herself presented it as a Muktak. So Surendra, you can't call it Muktak only because it's long, is it? One can't call it Poem because it contains Satire, it doesn't have LAYA, CHHANDA... La Suren Jee, Tyaso bhaye if it was you, how do you make it a Muktak ? Only by its size? Tyo pani chitta bujhdo kuraa bhayena ni. La maanau mathillo 8 lines matra liiyo. Tyallai k Bhanne? Muktak or Poem? Tyasaile yaslai Poem tira lane bhane KASI chahiyo. How it's poem?