continued from above

भारत र नेपालमा गरेर करिब ४ करोड २० लाख मानिसले मैथिल भाषा बोल्छन्। यति धेरैले बोल्ने भएर पनि भारतीय संविधानको आठौँ अनुसूचीमा सन् २००३ मा मात्र यो भाषाले स्थान पायो।

नेपाल र भारतमा गरेर मैथिल भाषाभन्दा कमले बोल्ने भए पनि त्योभन्दा धेरै अघि भारतीय संविधानको आठौँ अनुसूचीमा नेपाली भाषाले स्थान पाएको छ। नेपाली भाषाको गहिराइ र समुन्नत विकास प्रक्रियाले पनि यो भाषा समाजले रुचाएको हो।

साम्प्रदायिकतामा भने एकप्रकारको निर्लज्जता हुन्छ। जब मानिस साम्प्रदायिकतामा ओर्लन्छ, त्यसको बचाउ गरिरहनु वा विरोध गरिरहनु आवश्यक हुँदैन। साम्प्रदायिक रुपमा जब मानिस केही बोल्छ वा केही भन्छ, त्यसको खण्डन गरिरहनु जरुरी हुँदैन।

तराईमा वर्गको अनुभूति एकदमै बढी छ। वर्गको अनुभूति बढी भएको भाषामा विविधता हुन्छ, जीवन्तता हुनुपर्ने हो। मैथिल भाषामा भने वर्गको अनुभति भएको स्तरमा जीवन्तता र विविधता छैन।

मैथिल विद्वान उपेन्द्र झा र उपेन्द्र ठाकुरले मैथिल सभ्यताबारे लेखेको किताबमा उल्लेख छ– त्यो सभ्यतामा वास्तुकलाको विकास थिएन। रामायण जो आफैं मैथिल सभ्यताको एउटा ग्रन्थ हो, त्यसमा पनि हामीले कतै वास्तुकलाको चित्रण पाउँदैनौँ।

मैथिल सभ्यतामा 'अरिपन'मात्र भेटिएको छ। अरिपन भनेको पीठोले भुइँमा वा भित्तामा जसरी रेखी हालिन्छ, त्यस्तै परम्परा हो। यसरी मृत रुपमा रहेको मैथिल भाषालाई जगाउने प्रसस्त सम्भावना छन्। मैथिल सभ्यताको उत्थानका लागि जो कसैले मेहनत गरेदेखि राम्रो हुन्थ्यो। एउटा भाषाको जीवन्तताका लागि यथासक्य पहल सबैले गर्नुपर्छ।

(कुराकानीमा आधारित)