२ पौवागढीमा कप्तान किनलोका संगको युद्ध

कान्तीपुरका राजा जयप्रकास मल्ल एकिकरण गर्दै अगाडी बढीरहेका गोर्खाली शक्ती विरूद्ध उनलाइ सहयोग गर्ने बिदेशी शक्तीको खोजीमा थिए।उनले बेतीयामा रहेका ब्रिटीस काउन्सेलर ग्लाडिङ लाई ब्रिटीस इस्ट इन्डिया कम्पनी सरकार बाट आपतकालीन साहयताको लागी आग्रह गरे।आफ्नो तर्फबाट राजा पृथ्वी नारायण शाहले पनी कान्तीपुर वा गोरखा जे भए पनी यो नेपालको आन्तरीक मामीला भएको र यसमा हस्तक्षेप गरी कान्तीपुर का राजा लाई हस्तक्षेप नगर्न चिठी लेखे तर कम्पनी सरकारले पृथ्वी नारायणको आग्रहलाइ अस्वीकार गर्दै गोर्खा फर्किन र कान्तीपुर कु ब्यापार मार्ग खुला गर्न चेतवनी दियो।थुप्रै सैन्य अभियान का वरिष्ठ सेनानायक कप्तान किनलोक नेतृत्वमा सस्त्र अस्त्रले सुस्सजित २४०० सेना तथा सहयोगी समुहका साथ नेपाल आक्रमणका लागी ब्रिटीस इस्ट इन्डीया कम्पनी सरकारले खटायो।कप्तान किनलोकले भारतको पटना बाट काभ्रेपलान्चोकको पनौतीलाइ निसाना बनाएर अघि बढे। किनलोक पटना बाट १७ अगस्ट १९६७मा हिडे तर जव उनीहरू जव ढुङग्रेबास बाट सिन्धुलीगढीका लागी अघि बढदै थिए नेपाली सैन्य टोली हरूले अगाडी र पछाडी दुबैतिर बाट अकास्मीक आक्रमण गरे किनलोक का थुप्रै सेना मारिन पुगे उनी १६०० जती घाइते सेना लिएर पछाडी जनकपुर तिर फर्के र उनले अर्को आक्रमण बाग्मती नदीको किनारै किनार गर्ने योजना बनाए र निसान हरीहरपुर गढी लाई बनाउने निधो गरे। उनका ७०० सेना घाइते थिए तर पनी उनको दोस्रो सैनिक अभियान २० सेप्टेम्बर १७६७मा हरिहरपुर गढीका लागी सुरू भयो।तर खराव जलवायुको स्थीती अनी बढेका नदी हरू अर्का अप्ठेरा बनेका थिए।पृथ्वी नारायण शाहले हरीहरपुर गढीको सुरक्षाका लागी रामकृष्ण कुंवर लाई तैनाथ गरेका थिए।किनलोकले जब रामकृष्ण कुवंर हरिहर पुर गढीमा रहेको थाह पाए अनी असजीलो महसुस गरे उनी नेपाली सेनाले देखाएको रणकौसल बाग्मती लगायतका बढेका खोला नाला लगायतले मानसिक रूपमा थकित थिए। अन्तमा भएको एक लाडांइ पछि उनी बचेका केही सेना लिएर तुरून्त भारत फर्के।

Ref:- Dr. Prem Singh Basnyat: (Army historian) Nepal le ladheka yuddha haru