मैले यो स्वस्थानीको पहिलो अध्याय बनाउने हिसाबले लेखेको थिएँ अस्ति शनिवार हुँदी, नयाँ चौतारी बनोस् र टाँसौंला भनेर कुरेको, जिम्मालले जितिसकेछन्। तर ठीकै छ, अब टाँस्दैछु।

अर्को कुरा, यो पाली गालबगुरुले नभ्याउने भएपछि हामीमध्येनै पालैपालो गरेर सुनाउँदा कसो होला?

हवस् त, सप्ताहान्तहरुमा मौका मिले अरु पनि खोक्दै जाउँला।

स्वस्थानी-२०६४

फूलपाती हातमा ले'र आंखा चिम्लेर बस गाम्ले हो!

यं ब्रह्मा वरुणेन्द्र------

द्वितिय अध्याय

कुमारजी आज्ञा गर्नुहुन्छ “हे पातकी अगस्त्य मुनि, माघ लाग्न पाएको छैन, तिमी फेरि मैकहाँ अन्मरियौ? के देखेका छौ यहाँ र यसरी झुत्ती खेलेका छौ? संसारमा अन्त कतै नअटाएका, घिचुवा, लोभी बूडा, पोहर मकहाँ बसेर डकारी-डकारी घिचेथ्यौ, यसपाली पनि त्यहि सम्झेर आएका हौ? मान्छे तिमी अजिंगरजस्ता छौ, सासैले भात तानेर हसुर्छौ! तिम्रो भुँडी पनि भुँडीनै रहेछ, जति हालेपनि नभरिने! कतिवटा भुँडी छन् हँ तिम्रा? कि मेरी अर्धांगिनी च्वाँ---क देखेर आँखा गाडेर आएका हौ?!” कुमारजीका यस्ता कुरा सुनी अगस्त्य मुनि भन्दा भए, “हे ख्वामित, त्यसो आज्ञा नहोस्। यस्तो पाप चिताएँ भने म अहिल्यै भस्म-खरानी हुनुपरोस्। हजुरजस्ता ज्ञानीका संगतमा बसे मलाई पनि अलि-अलि ज्ञान मिल्दो हो भनी आएको हुँ।“ यति सुनेपछि कुमारजीबाट आज्ञा भयो, “निहुँ पार्न पनि खुब जानेका छौ असत्ती बूडा, ल भन के सुन्न तिम्रा कान त्यसरी पाकेर चिलाएका हुन्।“ कुमारजीका कुरा सुनेपछि अगस्त्य मुनि भन्दा भए, “प्रभो, अचेल सारा चराचर जगतमा यो ‘चौतारी लोक’ भन्ने लोकको वर्णन असाध्यै चलेको छ। यो कस्तो लोक रहेछ जान्ने मनसुबा भयो।“

अगस्त्य मुनिको यस्तो जिज्ञासा सुनी कुमारजीबाट चौतारीलोकका बारेमा वर्णन शुरु भयो। “हे अगस्त्य मुनि, त्यो चौतारी लोकको कुरा तिम्रोजस्तो गिदीको सट्टा लिदी भरिएको खोपडीले बुझ्ने कुरो त हैन, तैपनि सुन, तिमीजस्ता भातमारालाई भात पचाउने मेलो हुन्छ। त्यो चौतारी लोक भनेको ‘देशभित्रको महादेश’, ‘राष्ट्रभित्रको महाराष्ट्र’, ‘मानवभित्रको महामानव’ भनेजस्तै ‘लोकभित्रको महालोक’ हो। तिमी ‘परलोक’ले समेत नपत्याएकालाई यो ‘लोकभित्रको महालोक’का कुरा कसरी सम्झाउनु? हेर त्यसको वर्णन त हजार थुतुना भएका कुम्ले नाग र हजार जिब्रा भएका बिर्खे नागले पनि गर्न सक्दैनन्,।“

“त्यो चौतारी लोक तिम्रो टाउकोभन्दा पनि गोलो छ। त्यसको अर्धव्यास चारसय योजन र व्यास पच्चीससय योजन छ। लाख वर्ष पहिलेबाट त्यसको परिधि नाप्न थालेका चित्रे चित्रकार अझै नाप्या-नाप्यै छन्।“ कुमारजीका कुरा बीचैमा काटेर अगस्त्यमुनि भन्दा भए, “प्रभु, अर्धव्यास चारसय योजन हुँदा व्यास कसरी पच्चीससय योजन भयो?” अगस्त्य मुनिको यस्तो प्रश्नन सुनी रिसले राता-राता आँखा पार्दै कुमारजीबाट कड्किँदै आज्ञा भयो, “बढ्ता जान्ने किन हुन्छौ ए हाँडीघोप्टे बूडा?! द्वन्दात्मक भौतिकवाद भनेको त्यहि हो। तिम्रो मुख किन यतिविधि चिलाउँछ हँ?! मैले भनेपछि भयो, चूप लागेर सुन न तिमी!” त्यसपछि अगस्त्य मुनिले “हवस् प्रभु, अबदेखि बोल्दिन।“ भन्दा भए र टाउको निहुराएर सुन्दा भए।

“त्यो चौतारी लोकका प्राणिहरु सबै धुरन्धार सृष्टीकर्ता हुन्। कोही बगैंचाभरि डलरका रुख उमारेर, दिनरात बाँदरको जस्तो रूखका हाँगामा बसी डलर टिप्छन्; कोहि बोरा, धोक्रा, सिरकका खोल समेतमा येन कोचेर बस्छन्, कोहि यूरोका चाङ्गमाथि सुत्छन्। त्यो लोकका प्राणीहरु एकापसमा कुराकानी पनि लोकभरी छ्याप्छ्याप्ती पारेर बिछ्याएको मायाजालका माध्यमले गर्छन्।“ फरि अगस्त्य मुनिले सोध्दा भए “आमने-सामने हुँदापनि मायाजाललेनै कुराकानी गर्छन् त प्रभो?” यो सुनेर कुमारजीले फेरि कड्किँदै आज्ञा गर्नुभयो, “आमने-सामने हुँदा बात मार्न त तीनका थुतुना छँदै छन् नि काँठा बूडा!” तहाँ उप्रान्त अगस्त्य मुनि पुन: टाउको निहुँराउँदा भए। 

“त्यो चौतारी लोकका मानिसहरु अचेल एकदम राम्टिके भएर निक्लेका छन्। वायुमण्डल प्वाल परेर मर्त्यलोकको तापक्रम बढेको हुनाले त्यसको असरले चौतारी लोकमा यो रोग फैलिएको हो भनी ज्ञानी ऋषिमुनिहरु भन्दछन्। त्यो राम्टिके रोगका कारण अचेल चौतारी लोकका प्राणीहरु ‘लप’कै मात्र कुरा गर्न थालेका छन् ‘लप’ गरेको, ‘लप’ परेको, ‘लप’ पर्न-पर्न आँटेर पनि फुत्त उम्केर अर्कैका भागमा परेको, फेरि कसैको भने आफैं ‘लप’ गर्दै नगरे पनि अपुतालीमा आईपरेको आदि कुरा जोडतोडले गर्ने गरेका छन्। अहिले चौतारी लोकमा राम्टिके माया-पिरेमका उत्तम-उत्तम मार्मिक सिनिमा देखाउने हल पनि छ्याप्छ्याप्ती खुलेका छन् भन्ने वर्णन आइपुगेको छ चौतारी लोकबाट। चौतारी लोकका सबै प्राणीहरु तिनै हलमा बसी साँझ-विहान लपेश्वरी देवीको भजन गरी फलफूल इत्यादि चढाइ नाचगान पनि गर्छन्।

कुमारजी चौतारी लोकका बारेमा अरु कुरापनि आज्ञा गर्दै हुनुहुन्थ्यो, भान्छामा बसेकी कुमारजीकी अर्धांगिनी कन्याजीबाट भोजन तयार भएको खबर आएका हुनाले कुमारजीले अगस्त्य मुनिलाई “ल तिम्रा भुँडी फोर्न हिँड बूडा।“ भन्दा भए र दुबैजना भित्रतिर प्रस्थान गर्दा भए।

इतिश्री चौतारी पुराणे गोतामे खण्डे-------- द्वतियो अध्याय!