http://www.kantipuronline.com/nepali/kolnews.php?&nid=5040 जाती प्रवक्ता, जंगी पत्रकार र रुन्चे चाटुकार बेलाको बोली खगेन्द्र संग्रौला - कुरा सुरुबाटै थालौँ । जब 'रचनात्मक' शाही शासनको थालनी भयो, माथिको आदेशले अखबार सम्पादन गर्ने जिम्मा राइफलले पायो । कुन्साङ काकाले सुनिजानेको कुरा हो, दुई कुराप्रति राइफलधारी अधिकारीहरू अचाक्ली असहिष्णु थिए । पहिलो कुरा थियो व्यङ्ग्य लेख, दोस्रो व्यङ्ग्य चित्र-कार्टुन । अखबार जगत्मा सटिक शैलीमा गरिने व्यङ्ग्यको बिँडो त विमल निभा एक्लैले थामेका छन् भने पनि हुन्छ । तर लोकतन्त्रको खुला डबलीमा कार्टुनकलामा कमाल गर्नेहरूको भने सानोतिनो टोलीकै जायजन्म भएको छ । कमालकर्मी नम्बर एक हुन् काकाका आदरणीय मित्र पोखरेली वात्स्यायन । कान्तिपुर र काठमाडौँ पोस्टमा जब यी कलाकार कार्टुनकलाको अस्त्र भिरेर उपस्थित हुन्छन्, निरंकुशतन्त्रका टीके कार्यकर्ताहरूको निद हराम हुन्छ । यसपाला त निजहरूको निद चिलिमै भएछ । देखियो । कार्टुनको विषय मामुली थियो । कन्टेनरमा सेलाइएको संवैधानिक राजतन्त्र गधा-बिम्बमा गोचर भयो । एक वृद्ध पुरुषले बिम्ब काँधमा बोके । बोझको सन्तुलन मिलाउन पुच्छर समात्दा पुच्छर छिनेर वृद्धका हातमा झर्?यो । खुर त अघि नै धूलिसात् भइसकेको थियो । कुरा बुझियो, गधा-बिम्ब सढिसकेको रहेछ । बिम्बबाहक थिए काङ्ग्रेसी प्रथम पुरुष श्री गिरिजाप्रसाद कोइराला । बस्, कार्टुनको चुरो कुरो यही हो । कार्टुनमा न केही अति थियो, न त यसले कसैको केही खती नै गरेको थियो । यो त केवल सत्यनिष्ठ कलाकारको तीक्ष्ण दृष्टिद्वारा गरिएको यथार्थको नग्न चित्रण थियो । छयालीस सालउप्रान्त नागरिकहरूलाई राजतन्त्र संवैधानिक भयो भन्ने भ्रम थियो, असोज १८ गते उक्त भ्रमको मृत्यु भयो । वात्स्यायनले रचना गरेको गधा-बिम्ब त्यही भ्रमको शव हो । शासनको बागडोर हातमा लिएर राजा कार्यकारी एकाधिकारी भएका छन् । कार्यकारी राजा र गधा-बिम्बको बाह्र हात परको साइनो पनि छैन । तर गधा-बिम्ब देखेर राजाका टीके कार्यकर्ता एवं प्रवक्ता टंक ढकालको भने बित्थामा टुप्पीबाट धुवाँ छ्ट्यो । यो कलाको सन्दर्भ र मर्म नबुझ्ने अभागीको दुःख हो । क्रमश: